W dniu 1 stycznia 2023 r. wejdą w życie przepisy ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks Cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z dnia 4.11.2022.
Ujmując rzecz prościej – od 1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie zmiana przepisów dotyczących praw konsumentów. Nowelizacja ustaw to wynik implementacji dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady.
Ustawa o prawach konsumenta to akt prawny, który określa prawa przysługujące konsumentowi, a w tym w szczególności obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem, zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa czy zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Ustawa ta zawiera przepisy szczególne – ściśle dotyczące uprawnień konsumenta – w stosunku do Kodeksu cywilnego, gdzie uregulowane są zasady ogólne dotyczące sprzedaży, rękojmi, gwarancji.
Kim jest konsument? To osoba, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Czyli prościej – każda osoba fizyczna, która – na potrzeby niniejszego wpisu ograniczmy się do umowy sprzedaży – kupuje jakąś rzecz dla siebie, dla zaspokojenia potrzeb własnych/rodziny i nie kupuje jej w związku ze swoją działalnością gospodarczą, jeśli takową prowadzi. (Gdyby bowiem kupował coś dla swojej działalności to wówczas transakcja odbywałaby się na linii przedsiębiorca – przedsiębiorca).
Od Nowego Roku ustawa ta ma kompleksowo regulować wszystkie zagadnienia związane z uprawnieniami konsumenta jako strony umowy zobowiązującej do przeniesienia własności towaru na konsumenta i nie będziemy już w tym zakresie sięgać do Kodeksu Cywilnego, o czym poniżej.
Treści z zakresu ochrony prawnej konsumenta zostały w znaczny sposób rozbudowane i uszczegółowione.
Poniżej przedstawiam najważniejsze zmiany:
- Rozszerzenie katalogu definicji ustawowych, zmiana nazewnictwa – rozszerzenie o takie pojęcia jak np. towar (rzecz ruchoma, ale też woda, gaz, energia elektryczna, w przypadku, gdy są oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości) i zmiana nazewnictwa w ustawie z pojęcia „rzecz” na pojęcie „towar”; usługa cyfrowa (usługa pozwalającą na wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej, wspólne korzystanie z danych); towar z elementami cyfrowymi, środowisko cyfrowe, integracja, kompatybilność, funkcjonalność, interoperacyjność
- Skrócenie terminu rozpatrywania reklamacji przez przedsiębiorcę – dotychczas 30 dni – od 1.01.2023 – 14 dni
- Sprecyzowanie nazewnictwa tytułu rozdziału 4 ustawy
- Dodanie nowych przepisów związanych z uprawnieniami konsumenta – w razie braku zgodności towaru z umową. Tutaj zatrzymamy się troszkę dłużej.
W tym zakresie ustawa wyłącza stosowanie przepisów kodeksu cywilnego – przepisów księgi trzeciej tytułu XI działu II ustawy – czyli przepisów uregulowanych w kodeksie cywilnym w zakresie rękojmi za wady. Oznacza to, że jeśli jako konsument nabędziemy rzecz (towar) z wadą – stosujemy w tym zakresie od 1.01.2023 wyłącznie przepisy ustawy o prawach konsumenta.
Ustawa definiuje sytuację, kiedy towar jest zgodny z umową. I tak, towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności jego:
1) opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;
2) przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi (żeby ta przesłanka była spełniona, konsument musi o tym powiadomić przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy, czyli np. w momencie zakupu, a przedsiębiorca musi to zaakceptować).
Ponadto towar, aby został uznany za zgodny z umową, musi:
1) nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju (z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk),
2) występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, (ze względu na charakter towaru, czy też publiczne zapewnienie przedsiębiorcy, jak również zapewnienia w reklamie, na etykiecie, chyba że przedsiębiorca zwolni się od odpowiedzialności[1],
3) być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
4) być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.
Jakie będą zatem przesłanki i zakres odpowiedzialności przedsiębiorcy w sytuacji, gdy towar nie będzie zgodny z umową?
- a) przedsiębiorca odpowiada za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia,
- b) brak zgodności towaru z umową musi być ujawniony w ciągu 2 lat od dostarczenia towaru, chyba, że termin przydatności towaru do użycia, oznaczony przez przedsiębiorcę, jest dłuższy
- c) co do zasady domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową, który ujawnił się przed upływem dwóch lat od chwili dostarczenia towaru, istniał w chwili jego dostarczenia[2],
- d) w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi, przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanych w sposób ciągły, który wystąpił lub ujawnił się w czasie, w którym zgodnie z umową miały być dostarczane. Czas ten nie może być krótszy niż dwa lata od chwili dostarczenia towaru z elementami cyfrowymi. Domniemywa się, że brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wystąpił w tym czasie, jeżeli w tym czasie się ujawnił.
Jeżeli towar jest niezgodny z umową – w pierwszej kolejności konsument może żądać naprawy lub wymiany
– w rozsądnym czasie,
– bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta,
– Koszty naprawy lub wymiany, w tym w szczególności koszty opłat pocztowych, przewozu, robocizny i materiałów, ponosi przedsiębiorca
– konsument udostępnia przedsiębiorcy towar podlegający naprawie lub wymianie.
– przedsiębiorca na swój koszt: odbiera od konsumenta towar, demontuje i montuje go ponownie (jeśli był montowany przed ujawnieniem wady)
Jeżeli:
a) przedsiębiorca odmówi wymiany lub naprawy, b) nie doprowadził towaru do jego zgodności z umową, c) brak zgodności istnieje nadal, mimo wysiłków przedsiębiorcy, d) brak zgodności jest na tyle istotny, że uzasadnia pominięcie procedury wymiany lub naprawy, e) z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta
wówczas konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy.
– odstąpienie od umowy – tylko, gdy wada jest istotna,
– domniemywa się, że wada jest istotna,
– wypłata środków z tytułu zwrotu ceny lub jej części na skutek oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpienia od umowy – niezwłocznie, nie później niż 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia, przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, chyba, że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu.
- Wracając do katalogu zmian – dodanie nowych przepisów w zakresie umowy o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej.
Treść cyfrowa – dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej;
Usługa cyfrowa – usługa pozwalająca konsumentowi na wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej, wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi, inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej, a także towar, który służy wyłącznie jako nośnik treści cyfrowej.
– Przedsiębiorca dostarcza konsumentowi treść cyfrową lub usługę cyfrową niezwłocznie po zawarciu umowy, chyba że strony postanowiły inaczej,
– Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczył treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, konsument wzywa go do ich dostarczenia. Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej niezwłocznie lub w dodatkowym, wyraźnie uzgodnionym przez strony terminie, konsument może odstąpić od umowy.
– Konsument może odstąpić od umowy bez wzywania do dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, jeżeli:
– z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie dostarczy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej lub
– konsument i przedsiębiorca uzgodnili lub z okoliczności zawarcia umowy wyraźnie wynika, że określony termin dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej miał istotne znaczenie dla konsumenta, a przedsiębiorca nie dostarczył ich w tym terminie.
Niezgodność treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową à odpowiedzialność przedsiębiorcy:
– Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanych jednorazowo lub w częściach, który istniał w chwili ich dostarczenia i ujawnił się w ciągu dwóch lat od tej chwili
– Domniemywa się, że brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową, który ujawnił się przed upływem roku (!) od chwili dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, istniał w chwili ich dostarczenia – a więc termin ten jest krótszy niż przy innych towarach, gdzie wynosi 2 lata
Oraz:
– przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanych w sposób ciągły, który wystąpił lub ujawnił się w czasie, w którym zgodnie z umową miały być dostarczane
– Domniemywa się, że brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wystąpił w tym czasie, jeżeli w tym czasie się ujawnił
–
Uwaga, domniemania nie mają zastosowania, jeżeli:
1) środowisko cyfrowe konsumenta nie jest kompatybilne z wymaganiami technicznymi, o których przedsiębiorca poinformował go w sposób jasny i zrozumiały przed zawarciem umowy;
2) konsument, poinformowany w jasny i zrozumiały sposób przed zawarciem umowy o obowiązku współpracy z przedsiębiorcą, w rozsądnym zakresie i przy zastosowaniu najmniej uciążliwych dla siebie środków technicznych, w celu ustalenia, czy brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową w odpowiednim czasie wynika z cech środowiska cyfrowego konsumenta, nie wykonuje tego obowiązku.
Uprawnienia konsumenta z tytułu niezgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową:
Jeżeli treść cyfrowa lub usługa cyfrowa są niezgodne z umową, konsument może żądać doprowadzenia do ich zgodności z umową:
– w rozsądnym czasie,
– bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta,
– koszty ponosi przedsiębiorca.
Jeżeli:
- doprowadzenie do zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową jest niemożliwe albo wymaga nadmiernych kosztów,
- przedsiębiorca nie doprowadził treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową,
- brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić treść cyfrową lub usługę cyfrową do zgodności z umową
- brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania ze środka ochrony,
- z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta,
– wówczas konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy.
– nie może odstąpić od umowy, jeżeli treść cyfrowa lub usługa cyfrowa są dostarczane w zamian za zapłatę ceny, a brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową jest nieistotny,
– niemniej jednak, domniemywa się, że brak zgodności z umową jest istotny,
– przedsiębiorca może żądać zwrotu nośnika materialnego, na którym dostarczył treść cyfrową, w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy. Konsument powinien zwrócić nośnik niezwłocznie i następuje to na koszt przedsiębiorcy.,
– przedsiębiorca nie jest uprawniony do żądania zapłaty za czas, w którym treść cyfrowa lub usługa cyfrowa były niezgodne z umową, nawet jeżeli przed odstąpieniem od umowy konsument z nich faktycznie korzystał,
– zwrot ceny lub jego części z tytułu odstąpienia od umowy lub obniżenia ceny – niezwłocznie lub nie później niż w terminie 14 dni,
– zwrot przy użyciu tego samego sposobu zapłaty, chyba, że konsument wyraźnie zgodzi się na inny sposób
– Przedsiębiorca informuje konsumenta o aktualizacjach, w tym dotyczących zabezpieczeń, niezbędnych do zachowania zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową.
Do umów zawartych przed wejściem w życie zmian (1.01.2023 r.) stosuje się przepisy dotychczasowe.
[1] Przedsiębiorca może uchylić się od odpowiedzialności w tym zakresie, jeżeli wykaże, że 1) nie wiedział o publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć, 2) przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakich publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób, publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;
[2] o ile nie zostanie udowodnione inaczej lub domniemania tego nie można pogodzić ze specyfiką towaru lub charakterem braku zgodności towaru z umową